×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nietrzymanie moczu - rodzaje, leczenie i sposoby zapobiegania

Nietrzymanie moczu to mimowolny, niezależne od świadomej decyzji, wypływ moczu. Jest zawsze nieprawidłowym objawem i  wymaga oceny przez lekarza, najczęściej urologa, a w przypadku kobiety również ginekologa.

Co to jest nietrzymanie moczu i jakie są jego przyczyny?

Nietrzymanie moczu to mimowolne, niezależne od świadomej decyzji danej osoby, oddawanie moczu (mikcja) prowadzące do częściowego lub całkowitego opróżniania pęcherza moczowego.

Fizjologia oddawania moczu (mikcji)

Produkowany przez nerki mocz spływa do znajdującego się w dole brzucha pęcherza moczowego, stopniowo go wypełniając. Mocz w pęcherzu może być zatrzymywany dzięki mięśniom dna miednicy, które otaczają cewkę moczową i ją zaciskają. Gdy pęcherz moczowy jest pełny, do mózgu dociera odpowiedni sygnał (pojawia się odczucie potrzeby oddania moczu). Następnie mózg wysyła sygnał do mięśni miednicy, które ulegają rozluźnieniu (nie zamykają już cewki moczowej), a mięśnie pęcherza moczowego ulegają skurczowi, co prowadzi do wydalenia moczu z pęcherza (mikcji).

Nieprawidłowości na którymś z powyższych etapów prowadzą do różnych zaburzeń w oddawaniu moczu, w tym do nietrzymania moczu. Nietrzymanie moczu może być spowodowane chorobami układu nerwowego (brak kontroli nad odruchem opróżniania pęcherza), ale znacznie częściej jego przyczyną są zaburzenia w obrębie różnych odcinków dróg moczowych.

Ważne

Nietrzymanie moczu jest dolegliwością krępującą i znacznie utrudniającą codzienne życie.
Chociaż nietrzymanie moczu często występuje u osób w starszym wieku, nie należy go traktować jako „normalnego” objawu starzenia się i zawsze trzeba dążyć do wykrycia jego przyczyny i wdrożenia prawidłowego leczenia. Należy pamiętać, że jeżeli ustalimy przyczynę nietrzymania moczu, to istnieje wiele możliwości jego skutecznego leczenia.

Jak często występuje nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu zdarza się w każdym wieku i u obu płci, jednak najczęściej problem ten występuje w osób w wieku starszym i podeszłym. Ponadto nietrzymanie moczu występuje częściej u kobiet (nawet u 1 na 5 kobiet po 40. rż.) niż u mężczyzn. Powyżej 80. roku życia na nietrzymanie moczu cierpi połowa kobiet i jedna trzecia mężczyzn. Prawdopodobnie tylko co druga osoba z nietrzymaniem moczu zgłasza ten problem lekarzowi.

Zagrożenie wystąpieniem nietrzymania moczu jest większe u kobiet i rośnie wraz liczbą ciąż i porodów.

Wystąpieniu nietrzymania moczu dolegliwości sprzyja również otyłość, menopauza, przewlekłe zaparcia (zob. Zaparcia czynnościowe) oraz przebyte operacje ginekologiczne (np. usunięcie macicy). U mężczyzn nietrzymanie moczu zwykle związane jest z chorobami gruczołu krokowego i ich leczeniem chirurgicznym (np. usunięcie gruczołu krokowego).

Jakie są typy nietrzymania moczu i jak się objawiają?

Podstawowe typy przewlekłego nietrzymania moczu to:

  • wysiłkowe nietrzymanie moczu
  • nietrzymanie moczu z nagłym parciem
  • nietrzymanie moczu z przepełnienia.

 

Najczęściej występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane osłabieniem mięśni dna miednicy, które nie zaciskają prawidłowo cewki moczowej. Mocz wycieka bezwiednie z pęcherza, gdy rośnie w nim ciśnienie, co najczęściej zdarza się podczas wysiłku fizycznego, ale również w trakcie kaszlu, kichania lub śmiechu.

Nietrzymanie moczu z naglącym parciem spowodowane jest nieprawidłową i nadmierną aktywnością mięśni pęcherza. Występuje, często bardzo silna, potrzeba natychmiastowego oddania moczu i zwykle w ciągu kilku sekund dochodzi do jego wypływu. Do takiego nagłego, intensywnego parcia dochodzi w niektórych sytuacjach (zmiana pozycji ciała, dźwięki, np. lejącej się wody, w trakcie stosunku płciowego, typowo podczas orgazmu). Parcie na pęcherz w tym typie nietrzymania moczu jest bardzo często odczuwalne nie tylko w dzień, ale również w nocy.

Do nietrzymania moczu z naglącym parciem dochodzi, gdy pęcherz kurczy się zbyt wcześnie i nagle, zanim zostanie wypełniony i zanim otrzyma sygnał z mózgu. W większości przypadków przyczyna takiego zachowania pęcherza nie jest znana i lekarz rozpoznaje wówczas tzw. zespół nadpobudliwego (nadreaktywnego) pęcherza.

Inne znane przyczyny nietrzymania moczu z naglącym parciem to:

 

Nietrzymanie moczu z powodu przepełnienia pęcherza jest spowodowane przeszkodą w odpływie moczu z pęcherza, który jest wypełniony i często bardzo rozciągnięty, a mocz stale lub okresowo bezwiednie wycieka. Ten typ nietrzymania moczu najczęściej występuje u mężczyzn z powiększonym gruczołem krokowym. Przeszkoda w odpływie moczu oprócz jego nietrzymania może spowodować rozwój nefropatii zaporowej.

Nietrzymanie moczu może również występować przemijająco u osoby, która świadomie kontroluje opróżnianie pęcherza. Przyczyną okresowego, przemijającego nietrzymania moczu może być:

  • zapalenie pęcherza
  • niektóre leki (np. moczopędne lub rozluźniające mięśnie)
  • napoje alkoholowe i zawierające kofeinę (działają moczopędnie)
  • niekiedy napoje z owoców cytrusowych (u niektórych osób podrażniają pęcherz moczowy).

 

Co robić w razie wystąpienia objawów nietrzymania moczu?

Nietrzymanie moczu jest zawsze nieprawidłowym objawem i nie należy przyjmować, że jest „normalną” sytuacją wynikającą np. ze starzenia się. Dla wielu osób to wstydliwy problem, który starają się ukrywać przed otoczeniem.

W przypadku nietrzymania moczu udaj się do swojego lekarza rodzinnego. Możesz również zgłosić się do urologa lub ginekologa.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Występujące objawy nietrzymania moczu są charakterystyczne i pozwalają wstępnie ustalić typ nietrzymania moczu (najczęściej wysiłkowe lub z naglącym parciem). Poza typowym badaniem fizykalnym przeprowadza się badanie ginekologiczne u kobiety oraz badanie prostaty palcem u mężczyzny. Wykonuje się badanie ogólne moczu, zwykle podstawowe badania krwi oraz badanie USG układu moczowego, w tym pęcherza (gdy jest pełny oraz po opróżnieniu). Najwięcej informacji o zaburzeniach czynności pęcherza dostarcza badanie urodynamiczne.

Nietrzymanie moczu - sposoby leczenia

Leczenie nietrzymania moczu zależy jego od typu i przyczyny oraz nasilenia dolegliwości. Zawsze najlepiej usunąć przyczynę, jeżeli jest to możliwe (np. leczyć zapalenie pęcherza moczowego, odstawić leki oraz substancje działające moczopędnie, leczyć chorobę gruczołu krokowego).

Niezależnie od typu nietrzymania moczu korzystne efekty dają zmiany stylu życia:

  • zmniejszenie (lub zaprzestanie) spożycia alkoholu i kofeiny
  • zmniejszenie masy ciała w przypadku nadwagi i otyłości
  • ograniczenie spożycia płynów w sytuacjach, gdy chcesz uniknąć lub ograniczyć problemy z wypływem moczu (np. przed spotkaniem towarzyskim, na noc itp.).

 

Nietrzymanie moczu a ćwiczenia mięśni Kegla

W wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiety bardzo ważne jest wzmocnienie mięśni dna miednicy, co może prowadzić nawet do ustąpienia problemu. Są to tzw. ćwiczenia mięśni Kegla (czyli mięśni dna miednicy).

Istnieje wiele sposobów wykonywania tych ćwiczeń i nie wymagają one żadnych specjalnych warunków. Ważne, aby ćwiczenia wykonywać regularnie, co najmniej 3 razy dziennie co najmniej przez 3 miesiące. Dopiero po takim okresie można oczekiwać poprawy.

Pierwszym etapem jest nauka napinania właściwych partii mięśni. Należy, siedząc z lekko rozsuniętymi kolanami wyobrazić sobie, że w trakcie oddawania moczu próbujemy czynność przerwać, tj. zatrzymać strumień moczu. Mięśnie napinane w tym celu są tymi, które należy ćwiczyć. Pomocne może być wyczucie łagodnego skurczu dwoma palcami wsuniętymi do pochwy.

 

  • Ćwiczyć można w pozycji stojącej, siedzącej lub leżącej z lekko rozsuniętymi kolanami. Należy, licząc do pięciu, powoli, maksymalnie mocno napinać mięśnie dna miednicy, a następnie je rozluźnić. Powtórzyć 4—5 razy.
  • Następnie wykonać ćwiczenie szybko, licząc do 2 i powtarzając 4—5 razy.

 

Należy wykonywać na zmianę serie wolne i szybkie przez 5 minut co najmniej 3 razy dziennie, stopniowo wydłużając skurcze wolne do ok. 10 sekund. Najlepsze wyniki osiąga się, ćwicząc 6—10 razy dziennie oraz w różnych pozycjach, tj. stojącej, siedzącej lub leżącej. Często udaje się pogodzić wykonywanie tych ćwiczeń z innymi czynnościami dnia codziennego (np. ćwiczyć w trakcie rozmowy telefonicznej lub oglądania telewizji).

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne stosuje się przede wszystkim w wysiłkowym nietrzymaniu moczu. Można zastosować różne metody postępowania chirurgicznego, które mają różną skuteczność ale niekiedy nie zapewniają długotrwałego efektu (nawrót nietrzymania moczu po pewnym czasie). Do najskuteczniejszych metod chirurgicznego leczenia nietrzymania moczu należą tzw. zabiegi podwieszenia szyi pęcherza moczowego oraz operacje pętlowe, natomiast poprawa po zabiegach wstrzykiwania substancji w okolice cewki moczowej może być przejściowa.

Zmiana stylu życia

W nietrzymaniu moczu z naglącym parciem leczenie polega na zmianach stylu życia, tj. zmniejszeniu (lub odstawieniu) spożycia alkoholu i kofeiny, zmniejszeniu masy ciała w przypadku nadwagi i otyłości oraz ograniczeniu spożycia płynów w niektórych sytuacjach, ćwiczeniach mięśni dna miednicy oraz odpowiednim „treningu” pęcherza, który prowadzi do rzadszego występowania parcia oraz pozwala go kontrolować, tzn. panować nad potrzebą oddania moczu. Ćwiczenia w ramach tego treningu muszą być systematyczne, długotrwałe oraz prowadzone pod kontrolą osoby z odpowiednim doświadczeniem w tym zakresie.

Leki

Leki (m.in. fezoterodyna, oksybutynina, solifenacyna, tolterodyna i trospium) stosuje się w przypadkach, gdy trening pęcherza okazał się niedostatecznie skuteczny. Leki te mogą mieć różne (w tym poważne) działania niepożądane i muszą być stosowane na zlecenie lekarza i pod jego kontrolą. Inne sposoby nietrzymania moczu (np. stymulacja nerwów krzyżowych, wstrzykiwanie botuliny do mięśni pęcherza, leczenie chirurgiczne) stosuje się tylko wtedy, gdy trening pęcherza i leki okażą się nieskuteczne.

W nietrzymaniu moczu z przepełnienia leczenie polega na zapewnieniu dobrego odpływu moczu z pęcherza poprzez usunięcie przeszkody (np. operacja gruczołu krokowego) lub wprowadzenie cewnika do pęcherza.

Kontakt skóry krocza z moczem może prowadzić do podrażnienia skóry, wysypki, a nawet poważnych zmian zapalnych. Pomocne są tutaj środki służące do wchłaniania moczu (np. pieluchomajtki, specjalne wkładki) oraz stosowanie na skórę maści chroniących przed odparzeniami. U osób z nietrzymaniem moczu większe jest ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego.

Właściwie wybrany sposób leczenia oraz systematyczne i prawidłowe wykonywanie zaleconych ćwiczeń sprawiają, że w wielu przypadkach nietrzymanie moczu ustępuje, a prawie zawsze dochodzi do złagodzenia jego objawów.

Po ustąpieniu nietrzymania moczu lub uzyskaniu poprawy nie można zaprzestać wykonywania ćwiczeń oraz zmian w stylu życia, gdyż zwykle dochodzi do nawrotu dolegliwości. W tym okresie ćwiczenia mogą być mniej intensywne, np. 1—2 razy w ciągu dnia.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, stosowanie diety zapobiegającej zaparciom, ograniczenie alkoholu i kofeiny oraz regularne ćwiczenia mięśni dna miednicy mogą zapobiec nietrzymaniu moczu u części kobiet. Szczególnie ważne jest wzmocnienie mięśni dna miednicy po porodzie, co u wielu kobiet może zapobiec wysiłkowemu nietrzymaniu moczu w późniejszych latach życia.

Nietrzymanie moczu w pytaniach i odpowiedziach

Czy są skuteczne zioła na nietrzymanie moczu? » dr med. Robert Drabczyk
Nietrzymanie moczu u nastolatki » dr med. Robert Drabczyk
Nietrzymanie moczu – przyczyny » dr med. Robert Drabczyk
Przyczyny nietrzymania moczu » dr med. Robert Drabczyk
Nietrzymanie moczu a moczówka prosta nerkowa » dr med. Robert Drabczyk
Nietrzymanie moczu – leczenie chirurgiczne » dr med. Robert Drabczyk
31.03.2022
Zobacz także
  • USG układu moczowego
  • Zapalenie pęcherza i inne zakażenia układu moczowego
  • Nefropatia zaporowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta