Pytanie nadesłane do redakcji:
Od jakiegoś czasu moją mamę (64 lata) niepokoi za mały ciężar właściwy moczu. Obecnie waha się on w granicach 1005-1010, jednak od dłuższego czasu ma tendencję spadkową. Kreatynina wynosi 67, cukier 5,2, w moczu brak cukru i białka. Mama oddaje duże ilości moczu: 10-12 razy na dobę i na pewno nie wynika to ze zwiększonego przyjmowania płynów. Lekarz pierwszego kontaktu wykluczył moczopędne działanie leków, które mama zażywa (nadciśnienie tętnicze, serce, osteoporoza). Jeśli byłaby to tylko uciążliwa niedogodność, to oczywiście można z tym żyć. Ale nie chciałybyśmy, żeby się okazało (kiedy będzie już za późno na leczenie), że jest to poważniejsza sprawa związana z niewydolnością nerek. Proszę o odpowiedź i radę do lekarza jakiej specjalności należałoby się z tym problemem udać.
Odpowiedziała:
dr hab. n. med. Teresa Nieszporek
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
W warunkach fizjologicznych ciężar właściwy moczu może wahać się od 1,003 do 1,035 g/l i zależy od ilości wypijanych płynów. Ciężar właściwy moczu u zdrowego człowieka oznaczony po 8 godzinach od wstrzymania się od wypijania płynów i spożywania produktów pokarmowych jest zwykle wyższy od 1,020. Gdy ciężar właściwy moczu jest wyższy od 1,035 najczęściej świadczy to o obecności substancji, które nie występują fizjologicznie w moczu, takich jak glukoza (u chorych na cukrzycę), białko lub np. środki kontrastowe (bezpośrednio po badaniach radiologicznych).
Mały ciężar właściwy moczu oznaczony po 8-godzinnym okresie wstrzymania się od picia może wskazywać na upośledzenie procesu zagęszczania moczu. Proces ten jest dość złożony i podlega wpływom wielu czynników. Nieprawidłowy proces zagęszczania moczu i mały ciężar właściwy może być wynikiem:
- długotrwałego stosowania diety ubogo białkowej,
- zaburzeń elektrolitowych, takich jak zmniejszone stężenie potasu w surowicy,
- zwiększonego stężenia wapnia w surowicy.
Na proces zagęszczania moczu i na ciężar właściwy moczu mają wpływ hormony regulujące wydalanie płynów i elektrolitów przez nerki, w tym głównie wazopresyna. Chorzy z niedoborem wazopresyny, który występuje w przebiegu rzadkiej choroby zwanej moczówką prostą oddają duże ilości moczu o bardzo małym ciężarze właściwym. W chorobach nerek, zwłaszcza w chorobach uszkadzających cewki nerkowe również często obserwuje się mały ciężar właściwy moczu. U chorych z zaawansowaną przewlekłą chorobą nerek dochodzi do upośledzenia zarówno procesu zagęszczania, jak i procesu rozcieńczania moczu. U takich chorych ciężar właściwy moczu wynosi zwykle 1,010-1,012 i nie zmienia się w zależności od wypijanych płynów.
Na ciężar właściwy moczu istotny wpływ mają leki moczopędne. Leki te powodują zwiększenie objętości moczu, który zwykle jest bardziej rozcieńczony i charakteryzuje się mniejszym ciężarem właściwym. U osoby z prawidłowym stężeniem kreatyniny w surowicy, a zatem z prawidłową czynnością wydalniczą nerek, stosującej leki moczopędne częste oddawanie moczu o małym ciężarze właściwym należy w pierwszej kolejności wiązać z działaniem tychże leków. Proszę się skonsultować z lekarzem internistą, aby ustalić, czy w trakcie leczenia nie doszło do zaburzeń elektrolitowych (małe stężenie potasu, zwiększone stężenie wapnia), które wymagałyby wyrównania.
