Metody oznaczania przesączania kłębuszkowego

Pytanie nadesłane do redakcji:

Witam, nurtuje mnie od jakiegoś czasu taka sprawa. Zrobiłem sobie morfologie o profilu nerkowym – wszytko w normie, a przede wszystkim najważniejsza kreatynina, eGFR – 136µmol, czyli prawidłowe. Jednak czytając pewne artykuły w internecie, dowiedziałem się że wynik kreatyniny jest zwiększony, dopiero jeśli nerki pracują tylko w 50% prawidłowo. I moje pytanie jest następujące: czy po tych wynikach badań mogę tylko powiedzieć, że moja filtracja nerek na pewno nie jest niższa niż 50%, czy jednak można jakoś precyzyjniej odczytać te wyniki. Proszę o odpowiedź.

Odpowiedziała:

dr hab. med. Teresa Nieszporek
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Określenie „morfologia o profilu nerkowym” nie jest bardzo trafne, gdyż słowo morfologia określa kształt lub budowę narządu, natomiast stężenie kreatyniny w surowicy oraz wyliczone na podstawie stężenia kreatyniny przesączanie kłębuszkowe jest badaniem oceniającym czynność nerek.

Przesączenie kłębuszkowe jest sumą przesączeń we wszystkich czynnych kłębuszkach nerkowych. W każdej nerce znajduje się 0,6–1,2 ml kłębuszków nerkowych, czyli nefronów. Klasyczną, najbardziej dokładną metodą oznaczania przesączania kłębuszkowego jest określenie klirensu inuliny, czyli substancji, która swobodnie przesącza się przez kłębuszki nerkowe i nie ulega wchłanianiu ani też wydzielaniu w cewkach nerkowych. Badanie to nie jest powszechnie stosowane, gdyż jest uciążliwe dla chorego (kilkakrotne pobieranie krwi), drogie oraz wykonywane jest tylko w specjalistycznych laboratoriach.

W praktyce przesączanie kłębuszkowe można określić na podstawie klirensu kreatyniny, substancji wytwarzanej w ustroju, która podobnie jak inulina ulega przesączaniu w kłębuszkach nerkowych i nie wchłania się w cewkach nerkowych lub też wyliczyć na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy, korzystając z odpowiednich wzorów, w których uwzględnia się wiek, płeć i rasę. Wyliczona wartość przesączania kłębuszkowego (estimated glomerular filtration rate – eGFR) z wykorzystaniem tych wzorów lepiej niż stężenie kreatyniny w surowicy ocenia czynność wydalniczą nerek.

Wartość eGFR coraz powszechniej podawana jest w wielu laboratoriach obok stężenia kreatyniny w surowicy. Przytoczona w pytaniu wartość eGFR, która wynosi zapewne 136 ml/min (przesączanie kłębuszkowe podaje się w ml/min w odróżnieniu od stężenia kreatyniny w surowicy, które określane jest w µmol/l lub w mg/dl) jest prawidłowa (wyższa od 90 ml/min) i świadczy o bardzo dobrej czynności wydalniczej nerek.
Prawidłowa czynność wydalnicza nerek nie wyklucza jednak całkowicie choroby tego narządu. Aby wykluczyć chorobę nerek, należy wykonać badanie moczu i badanie obrazowe nerek (np. USG). Prawidłowe wyniki tych badań pozwalają na wykluczenie choroby nerek. Zwiększenie stężenia kreatyniny ponad górną wartość prawidłową (dla większości laboratoriów jest to 115 µmol/l = 1,3 mg/dl) świadczy najczęściej o zmniejszeniu przesączania kłębuszkowego o więcej niż 50% w stosunku do wartości prawidłowych, ale towarzysząca wartość eGFR może być różna, gdyż jest wyliczana indywidualnie dla każdej badanej osoby. Przewlekłą chorobę nerek rozpoznaje się, gdy zmniejszona wartość eGFR (mniejsza od 60 ml/min) utrzymuje się co najmniej przez 3 miesiące.

Zwiększenie stężenia kreatyniny w surowicy (z jednoczesnym obniżeniem eGFR) może być też wynikiem ostrego uszkodzenia nerek, które najczęściej jest odwracalne i po ustąpieniu czynnika uszkadzającego stężenie kreatyniny w surowicy powraca zwykle do wyjściowych wartości.